اوايل امسال وقتي فاز اول طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز به پايان رسيد، انتظار سي و چند ساله مردم قم تحقق يافت و روياي ديرينه شيرين‌شدن آب براي آنها به واقعيت تبديل شد.
شهروندان قمي كه ساليان متمادي از طريق تانكرهاي انتقال آب و دستگاه‌هاي كارتي فروش آب و در سال‌هاي اخير با نصب دستگاه‌هاي آب شيرين‌كن در منازل، آب شرب مورد نياز خود را تامين مي‌كردند، با تزريق آب شرب به شبكه آب شهري، كارت‌ها و ظرف‌هاي مخصوص انتقال آب و حتي دستگاه‌هاي آب شيرين‌كن را كنار گذاشتند و با خوشحالي وصف‌ناپذيري از آب شبكه شهري استفاده مي‌كردند.
در روزهاي نخست افتتاح اين طرح، آبي كه از کوه‌های پر از برف عالی کوه شهرستان الیگودرز در استان لرستان با طی کیلومتر‌ها مسافت از دل کوه‌ها، دره‌ها و کویر به شهر قم رسیده است كام مردم را شيرين كرده بود، اما ديري نپائيد كه شهروندان قمي شاهد افت شديد فشار آب شرب و به دنبال آن تزريق آب شور به شبكه آب شرب شدند.
گویا كافي‌نبودن حجم آب شیرین ورودي به قم و بالارفتن مصرف آب، مسئولان را مجبور به استفاده از منابع آب زیرزمینی كرده و این امر شیرینی را در كام شهروندان قمی تلخ كرده است.
شهروندان قمي به دنبال شورشدن مجدد آب، دوباره كارت‌ها و ظرف‌هاي مخصوص انتقال آب را به دستشان مي‌گيرند و به ايستگاه‌هاي كارتي آب شيرين يا مكان‌هاي فروش آب مراجعه مي‌كنند و چه بسا در برخي اوقات براي خريد آب آشاميدني صف مي‌ايستند. آنهايي كه براي راحتي خودشان دستگاه آب شيرين‌كن خريده بودند و با تزريق آب شرب به شبكه شهري، آن را جمع‌آوري كرده بودند دوباره اين دستگاه را نصب كردند.
10 شهر و 200 روستا از طرح انتقال آب بهره‌مند مي‌شوند
ایده اولیه طرح انتقال آب از سالیان دور توسط علمای بزرگواری همچون حضرات آیات بروجردی، مرعشی نجفی و اشرفی اصفهانی مطرح شده و بالاخره از سال ۸۰ عملیات اجرایی آن آغاز و با توجه ویژه مقام معظم رهبری به بهره‌برداری رسید.
این طرح مهم تاکنون حدود 850 میلیارد تومان هزینه داشته که احداث 4 بند انحرافی، 4 قطعه تونل به طول 56 کیلومتر، 186 کیلومتر خط انتقال و 7 کیلومتر کانال از جمله سازه‌های این پروژه است.
طول مسیر انتقال آب در این طرح بیش از ۲۷۰ کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن در حال حاضر ۲ هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه است که به گفته توکلی‌بینا مديرعامل شركت آب و فاضلاب استان قم با بهره‌برداری کامل از این طرح تا پایان سال ۹۱ حجم آب به 5 هزار لیتر در ثانیه افزایش می‌یابد.
مجموع اعتبارات این طرح حدود هزار و 200 میلیارد تومان است و با افتتاح نهایی این پروژه 10 شهر و 200 روستاهای در مسیر از نعمت آب گوارا و شیرین بهره‌مند می‌شوند.
غافلگيري مسئولان قم از رشد غيرمنتظره مصرف آب
حجم ورودی آب از سرشاخه‌های دز به قم در فاز نخست این طرح حدود دو هزار و 500 لیتر در ثانیه است اما به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم در تابستان امسال حجم مصرف آب در قم به صورت غیرمنتظره‌ای افزایش یافته است.
عبدالحمید توکلی‌بینا تصريح كرد: امسال گرماي هوا در قم 20 روز زودتر از سال‌هاي قبل رسيد و طول مدت گرماي هوا در 24 ساعت هم زياد است، بنابراين استفاده از كولرهاي آبي افزايش يافته است.
به اعتقاد وي گرماي بي‌سابقه هوا در قم باعث افزايش مصرف آب شده، به گونه‌اي كه در برخي از روزهاي گرم، مصرف آب در قم به سه هزار و 980 ليتر در ثانيه رسيده كه اين ميزان در طول سال‌هاي گذشته سابقه نداشته است.
وي ادامه داد: مصرف آب در قم طي ماه‌هاي تير و مرداد براي مسئولان امور آب غيرمنتظره بود.
توكلي بينا سرانه مصرف آب در شهر قم را به ازاء هر شهروند بيش از 170 لیتر در روز اعلام كرد و بيان داشت: وقتی این حجم استفاده از آب را در کنار سرانه مصرف آب در کشورهای بهره‌بردار از منابع آبی بسنجیم معلوم می‌شود که مردم قم آن گونه كه بايد در مصرف آب صرفه جویی لازم را ندارند.
به گفته مديرعامل شركت آب و فاضلاب استان قم در کشورهای توسعه یافته سرانه مصرف آب بین 90 تا 130 لیتر است و این در حالی است که بیشتر این کشورها از منابع آبی خوبی برخوردارند.
در حال حاضر 35 درصد از آب قم شور است
افزايش روند مصرف آب شرب در قم و حجم ناكافی آب شیرین ورودي به استان، مسئولان قم را مجبور به استفاده از منابع آب زیرزمینی از چاه‌هاي موسوم به علي‌آباد و سد 15 خرداد كرده است.
توکلی بینا در اين زمینه بيان داشت: در حال حاضر حدود 35 درصد منابع آب شرب قم از چاه‌ها و سد 15 خرداد برداشت مي‌شود كه كيفيت آن كمتر از آب سرشاخه‌هاي دز است.
البته آبي كه در حال حاضر به شبكه‌هاي آب شرب شهر قم تزريق مي‌شود بيش از دو برابر باكيفيت‌تر از آب قبل از اجراي فاز يك طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز است.
قم از جيره‌بندي آب نجات يافت
اما به اعتقاد مسئولان استان قم، قبل افتتاح فاز اول طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز، قم در وضعيت خطرناكي از نظر منابع آبي بسر مي‌برد و چه بسا اگر اين طرح اجرا نمي‌شد، مصرف آب در شهر قم جيره‌بندي مي‌شد.
در همين زمينه حجت‌الاسلام والمسلمين علي بنايي نماينده مردم قم در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به افزايش ناگهاني مصرف آب در قم اظهار داشت: خوشبختانه امسال با ورود آب از سرشاخه‌های دز به قم، مشکل کمیت آب نداریم و قم از کمبود شدید آب و جیره‌بندی در سال ۹۰ نجات یافت.
وي ادامه داد: با پیگیری‌های مسئولان آب استان و عنایت ویژه مقام معظم رهبری و همت دولت، مرحله فوری و اضطراری طرح آبرسانی به قم به منظور جبران کمبود آب در استان اجرا شد.
لزوم رعايت صرفه‌جويي و پرهيز از افراط
اما جای هیچ شکی نیست که برای گذر از بحران کم آبی و تا بهره‌برداری کامل از پروژه انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز به قم، نقش مردم هم مهم و تاثیرگذار است، همچنان که حجت‌الاسلام بنايي با اشاره به رواياتي از ائمه معصومين(ع) صرفه جویی در مصرف آب شیرین را ضروري دانست و تاكيد كرد: از مردم قم انتظار مي‌رود كه تا بهره‌برداری کامل از پروژه انتقال آب شیرین به قم در مصرف آب صرفه جويي كنند.
البته قبل از اتمام فاز اول طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز به قم، شبکه آبیاری فضای سبز شهر قم از شبکه آب شرب جدا نبود، اما مدیرکل مدیریت بحران استانداری قم اعلام کرد که با اجرايي شدن اين طرح، 10 میلیارد ریال اعتبار برای جداسازی آب مورد نیاز فضای سبز از آب شرب اختصاص یافته است.
هر چند كه به گفته محسن اوروجی تا پایان سال جاری، 90 درصد آب شبکه آبیاری فضای سبز شهر قم از شبکه آب شرب جدا می‌شود، اما مسئولان استان قم اظهار اميدواري مي‌كنند كه با توجه به ضرورت تفكيك آب شرب شهري از آبياري فضاي سبز شهر، اين اقدام حدالامكان تا اواخر امسال انجام شود.
ضرورت تغيير الگوي كشت
با بررسي وضعيت جغرافيايي استان و افزايش دماي هوا و كاهش بارش در سال‌هاي اخير در اين استان، اين گونه به نظر مي‌رسد كه مديريت آب در اين استان بايد جدي گرفته شود.
يكي از مصاديق مديريت آب در استان قم تغيير الگوي كشت است كه البته اين مسئله مورد تاكيد مسئولان استان بوده و هست اما بايد جدي گرفته شود.
حجت‌الاسلام بنايي نماينده مردم قم در مجلس شوراي اسلامي از اختصاص اعتبار مناسبي براي استفاده از روش‌هاي نوين آبياري در مزارع و باغات خبر داد و گفت: مطمئنا استفاده از اين روش تا حدود زيادي در كاهش مصرف آب تاثير دارد و اين مقوله در استان كم آبي مثل قم بسيار حائز اهميت است كه مسئولان استان بايد نسبت به حمايت از اين طرح‌ها اهتمام جدي داشته باشند.
وي تاكيد كرد: بايد برنامه مدوني براي بهينه‌سازي الگوهاي كشت در استان قم تهيه و اجرايي شود تا ضمن تامين نيازهاي جامعه و همچنين بهره‌مندي قشر كشاورز و باغدار از محصولات بيشتر و باكيفيت‌تر، در مصرف آب هم صرفه‌جويي شود.
اين انتظار هم از وزارت كشاورزي به عنوان متولي اصلي بخش كشاورزي مي‌رود كه با انتقال وضعيت كشاورزي در استان‌ها به هيئت دولت، اعتبارات لازم براي خشكسالي را جذب كند.
تسريع در اتمام طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز
راهكار ديگري كه مي‌تواند مشكل تامين آب شرب مردم قم را براي ساليان متمادي برطرف كند، اتمام طرح انتقال آب از سرشاخه‌هاي دز به قم است. به گفته مسئولان استان، اين طرح در سال 91 به بهره‌برداري مي‌رسد اما با توجه به كمك 230 ميليون يورويي مقام معظم رهبري به اين طرح و تاكيد ايشان بر لزوم بهره‌مندي مردم قم از آب شيرين و گوارا، ضرورت تسريع در اجراي اين پروژه بيش از پيش احساس مي‌شود.
در اين زمينه حجت‌الاسلام علي بنايي نماينده مردم قم در مجلس شوراي اسلامي ضمن تقدير از متخصصان اجراي اين پروژه بسيار مهم تاكيد كرد: بايد تمام توان خود را در راستاي تكميل طرح انتقال آب به قم و اتمام فازهاي بعدي آن به كار گيريم تا شيريني آب در ذائقه مردم ماندگار شود.
وي با بيان اينكه در چند روز نخست انتقال آب از سرشاخه هاي دز به قم شادماني مردم در چهره آنها نمايان بود، گفت: بالاترين دستاورد و پاداش براي دست اندركاران اجراي اين طرح عظيم شادماني مردم بود كه خوشبختانه اتفاق افتاد اما همچنان بايد براي تدوام شادماني مردم تلاش كنيم.
به گفته حجت‌الاسلام بنايي، هر مکان صاحبی دارد و صاحب شهر قم کریمه اهل بیت(ع) است، بنابراین هر عملی که برای رشد و تعالی قم صورت مي‌گیرد قطعاَ مورد توجه این بانوی بزرگوار قرار می‌گیرد.
عنايت ويژه مقام معظم رهبري به طرح انتقال آب
وي با اشاره به كمك 230 ميليون يورويي مقام معظم رهبري به اين طرح تصريح كرد: ايشان هر لحظه پيگير وضعيت اجراي طرح انتقال آب به قم بودند و با حساسيت ويژه‌اي اين مسئله را دنبال مي‌كردند.
وی بيان داشت: هر زمان این پروژه عظیم با مشکل اساسی مواجه می‌شد مساعدت رهبر معظم انقلاب راهگشا و امید بخش براي مسئولان بود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ادامه داد: این انتقال تجربه بسیار ارزشمندی برای نظام مهندسی کشور بود و ارزش این را دارد تا چندین همایش برای انتقال نظرات و یادآوری ارزش‌ها صورت گیرد و اين تجربه بزرگ به ديگران نيز منتقل شود.
اين در حالي است كه اخيراَ یکی از مراجع تقلید در قم نامه‌اي به رهبر معظم انقلاب اسلامي در خصوص لزوم اهتمام جدی مسئولان به تکمیل پروژه آبرسانی از سرشاخه‌هاي دز به قم ارسال كرده است.
طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم تا حدی اهمیت دارد که مقام معظم رهبری چندین بار به مسئولان تاکید کردند که با اتمام این طرح ذائقه مردم قم را شیرین کنند و در این خصوص اعتبارات کلانی اختصاص دادند تا این طرح زودتر از زمان مقرر به بهره‌برداری برسد.